حجت الاسلام مسعود بنیادی
امروزه رسانه‌های غربی با تمام توان، در حال القاء دیدگاه‌ها و نظرات خود در خصوص سبک زندگی در جامعه هستند و بخش عمده‌ای از مشکلات کنونی در عرصه اجتماعی و فرهنگی کشور به همین هجمه رسانه‌ای و فرهنگی مربوط میشود. در مقابل این تبلیغات، بهترین روش برای تحقق سبک زندگی اسلامی، معرفی زندگی پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) به دنیای امروز است. خداوند سیره و روش زندگی حضرت محمد (ص) به عنوان خاتم پیامبران، را به عنوان یک نمونه مورد تأیید برای انسان ها توصیه کرده‌است و به روشنی در قران کریم رسول گرامی اسلام را به عنوان یک "اسوه و الگوی حسنه" که متخلق به اخلاق الهی و پسندیده است معرفی کرده است.
برخی مدل‌های ارائه شده تنها به شبکه‌های متافیزیکی و ماورایی می‌پردازند، اما روش زندگی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) مدل مشخصی است که قرآن برای سبک زندگی ارائه کرده و آن بزرگواران را به عنوان اسوه، پیشوا و نمونه برای بشر معرفی می‌کند.
آداب سلوک پیامبر اکرم (ص) با خانواده
خانواده در نظام اسلامی نقش بسیار مهمی دارد و هرچه کانون خانواده گرمتر و آرامتر باشد، فرزندان بهتری در آنها پرورش خواهند یافت و در نتیجه شاهد جامهای سالم و پویا خواهیم بود. یافتن و داشتن اسوه و چار‌چوب فکرى، کردارى و گفتارى در روابط خانوادگى براى هر انسانى توفیقى در جهت تکامل هر چه بهتر اوست. با این حال مناسب‌ترین محل برای محک اخلاق انسان، در خانواده است. زیرا اشخاص در بیرون از منزل تلاش می‌کنند جلوه‌ای اخلاقی از خود به نمایش بگذارند، اما در منزل دیگر برخی الزامات در این خصوص وجود ندارد. پیامبر اکرم در این خصوص می‌فرمودند: "خیرکم، خیرکم لنسائه و انا خیرکم لنسائى." (وسائل الشیعه، ج 14، ص122) «بهترین شما شخصى است که با همسرش خوش رفتارتر باشد و من از تمامى شما نسبت به همسرانم خوش رفتارترم.»
در اخلاق پیامبر اکرم (ص) همین بس که با آن جلالت و موقعیتى که در جهان اسلام داشتند و به سلاطین بزرگ نامه مینوشتند و آنها را به اسلام دعوت میکردند در خانه، تا حد امکان کارهایشان را شخصاً انجام مىدادند. و هیچ‌گاه در کارهای شخصی خود به کسی امر و نهی نمیکردند. (مجمع الزوائد، ج 4، ص 303)
اهل سیره نوشته‌اند: پیامبر خدا در خانه خویش خدمتکار اهل خود بود، گوشت را تکه تکه مىکرد و بر سفره غذاى حقیرانه مى‌نشست، لباس خود را وصله مىنمود و بر شتر خود عقال - ریسمانی که به وسیله آن زانوی شتر را می‌بندند – مىزد و به ناقه خود علف مىداد، با خدمتکار منزل آرد را آسیاب مىکرد و خمیر مىساخت. (کحل‌البصر، ص 102)
امام حسین (ع) مىفرماید: از پدرم در مورد امور رسول خدا (ص) در داخل خانه سؤال کردم، فرمودند: وقتى به خانه‌اش مىرفت، اوقاتش را سه قسمت مىکرد: یک قسمت براى خدا، یک قسمت براى خانواده‌اش، و یک قسمت براى خودش، آن گاه قسمت خودش را نیز میان خود و مردم تقسیم مىکرد و آن را براى بستگان و بزرگان صحابه (که در منزلش به خدمت او مىرسیدند) قرار مىداد و ذره‌اى از امکانات خود را از آنان دریغ نمىنمود بلکه آن چه امکان داشت در حقشان انجام مىداد. گاه اتفاق مىافتاد که حضرت خانه خویش را نظافت مىکرد و جارو مىکشید و خود مکرر مىفرمود: «کمک به همسر در کارهاى منزل، صدقه و احسان در راه خدا محسوب مىشود.» (ر.ک: العبقریات‌الاسلامیه، ص 192)
آداب معاشرت پیامبر اعظم (ص)
در این باب نیز روایات بسیاری نقل شده که هر یک بیانگر خلق و خوی و آداب معاشرت نیکوی پیامبر اکرم (ص) است. دیلمی در کتاب "ارشاد القلوب" روایت کرده که: آن حضرت اگر به خوردن چیزی دعوت می‌شد آن را کوچک نمی‌شمرد هر چند خرمایی پوسیده باشد، به سادگی زندگی میکرد و مخارج زندگی ایشان بسیار سبک بود. دارای طبع بزرگ و خوش معاشرت و خوشرو بود، بدون اینکه بخندد همیشه تبسمی بر لب داشت، بدون اینکه از خود ذلتی نشان دهد همواره متواضع بود، بدون اینکه اسراف بورزد سخی بود، دل‌نازک و به همه مسلمانان مهربان بود و هرگز دست طمع به سوی چیزی دراز نکرد. تواضع و فروتنی از خصوصیات بارز آن حضرت بود تا آنجا که ایشان در جایی می‌فرماید: از چند چیز تا هنگام مرگ دست برنمی‌دارم، روی زمین با بردگان غذا خوردن، لباس پشمینه پوشیدن و به کودکان سلام کردن، تا اینکه بعد از من سنت شود. در کتاب "اخلاق" از ابوالقاسم کوفی نقل شده که گفت: رسول خدا (ص) برای خود از کسی انتقام نگرفت، بلکه از آنان که آزارش می‌دادن می‌گذشت و آنان را عفو میکرد. خداوند بزرگ نیز در قرآن کریم هنگامی که می‌خواهد پیامبر اسلام را به انسان‌ها معرفی کند بزرگترین مدالی را که به برگزیده‌اش می‌دهد ستایش خلق نیکوی اوست به طوری که خطاب به آن حضرت می‌فرماید: "انک لعلی خلق عظیم" به راستی که ای پیامبر تو به نیکو خلقی آراسته‌ای.
آداب سفر کردن رسول خدا (ص)
شیخ صدوق در"من لایحضره الفقیه" از امام باقر (ع) روایت کرده که فرمود: رسول خدا (ص) روز پنجشنبه مسافرت میکرد. و با مؤمنانی که می‌خواستند به مسافرت روند، تودیع میکرد و می‌فرمود: خداوند تقوا را توشه شما قرار دهد و هر خیری را به سوی شما پیش آورد و حاجات شما را برآورد و دین و دنیای شما را نگهدارد و شما را به سوی من سالم برگرداند. قطب راوندی در"لب الالباب" روایت کرده که رسول خدا (ص) از منزلی به منزل دیگر کوچ نمی‌کرد، مگر آنکه در آن دو رکعت
آداب خوردن و آشامیدن پیامبر اعظم (ص)
حضرت رسول اکرم (ص) وقتی کنار سفره قرار می‌گرفت چون بندگان می‌نشست و بر ران چپ خود تکیه می‌نمود. و بعد از غذا خدا را شکر میکرد. امام حسین (ع) در این باره می‌فرماید: هرگاه رسول خدا (صل ا... علیه و آله و سلم) غذایی می‌خورد می‌گفت: اللهم بارک لنا فیه و ارزقنا خیرا منه؛ یعنی خدایا در آن برای ما برکت قرار ده و روزیمان را در آن قرار ده. (عیون اخبار‌الرضا علیه‌السلام، ج2،ص 39). ایشان غذای داغ نمی‌خورد تا سرد شود و می‌فرمود: خدا به ما آتش نخورانده است. غذای داغ برکت ندارد پس آن را سرد کنید، ساده و محقّر بر سر غذا می‌نشست و دعوت آزاد و برده را می‌پذیرفت. (بحارالانوار، ج6، ص227) بنا بر بعضى روایات، معصومان(علیهم‌السلام) دو وعده غذایى (صبحانه و شام) را در طول شبانه روز سفارش مى‌کردند و از صرف غذا بین آن دو وعده، نهى مى‌کردند و بهترین ساعت برای صرف شام همان ساعات ابتدایی شب یا غروب است که هم مطابق با افطار ماه مبارک رمضان است و هم طبق حدیث «صُومُوا تَصِحّوا» یعنی روزه بگیرید تا سالم بمانید که برای سلامت جسم نیز بسیار مفید است.
به حلال و حرام بودن غذا اهمیت بسیار میداد. هر وقت با میهمان غذا میل می‌فرمود نخستین کسی بود که دست به طرف غذا دراز میکرد و بعد از همه دست از غذا می‌کشید تا این که میهمان کاملاً سیر شود و در اثر خجالت دست از غذا نکشد.
ایشان هر وقت آب میل می‌فرمود: بسم‌الله می‌گفت و می‌فرمود: درد کبد از بلعیدن آب با یک نفس است. حضرت آب را با سه نفس تناول میکرد و در اول بسم‌الله و در آخر الحمدالله می‌گفت.
آداب لباس پوشیدن پیامبر اکرم (ص )
غزالی در"احیاء‌العلوم" در خصوص نحوه لباس پوشیدن رسول خدا (ص) می‌گوید: آن حضرت لباس سبز را دوست داشت، قبائی داشت از سندس که چون بر تن میکرد، رنگ سبز آن با سفیدی رنگ آن حضرت نمایی جذاب و زیبا داشت. اغلب لباس‌هایش سفید بود و می‌فرمود: زنده‌های خود را سفید بپوشانید و مردگان خود را در آن کفن کنید. لباسی که روی همه لباس‌ها می‌پوشید با زعفران رنگ شده بود. چون لباس نو می‌پوشید، لباس‌های کهنه خود را به فقیر میداد و می‌فرمود: هر مسلمانی که برای رضای خدا، لباس‌های کهنه خود را به یک مسلمان بپوشاند، مادامی که آن لباس به تن فقیر است در ضمانت و نگهداری و خیر خداوند خواهد بود، خواه دهنده لباس، زنده باشد یا در قید حیات نباشد. شیخ صدوق در کتاب "خصال" از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: رسول خدا (ص) از پوشیدن چیزی که به رنگ سیاه باشد کراهت داشت مگر در سه چیز: عمامه، کفش و عبا.
آداب نظافت و زینت پیامبر (ص)
نظافت و زینت از جمله مواردی بود که پیامبر (ص) برای آن اهمیت و ارزش بسیاری قائل بود و همواره به دیگران نیز توصیه میکرد تا خود را پاک و پاکیزه نگه دارند. حضرت محمد (ص) عطر را بسیار دوست داشت و اگر عطری به ایشان تعارف می‌شد خود را با آن معطر می‌ساخت. در "ذخیره‌العباد" نقل است که محبوب‌ترین عطرها پیش آن حضرت مشک بود. در "کافی" از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: رسول خدا (ص) بیش از آن مقداری که برای خوراک خرج میکرد، به عطر پول میداد. درکتاب "مکارم" روایت شده که رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع) فرمود: یا علی بر تو باد که هر جمعه خود را خوشبو کنی زیرا که آن از سنت من است و تا زمانی‌که بوی آن از تو استشمام شود برایت حسنه می‌نویسند.
آداب فراش پیامبر (ص)
طبرسی در "مکارم" گوید: زیرانداز رسول خدا (ص) یک عبا و متکایش از پوست و بار آن از لیف خرما بود، شبی همان فراش را دو طاقه زیر آن حضرت انداختند، صبح بیدار شد و فرمود: این فراش مرا از نماز (شب) باز داشت. از آن پس دستور داد تا زیراندازش را یک لایه و یکتا برایش پهن کنند و تشک دیگری نیز از پوست داشت که بار آن از لیف خرما بود و یک عبای دیگر داشت که به هر جا نقل مکان می‌فرمود آن را برایش دو طاقه فرش میکردند. در مکارم همچنین نقل است که آن حضرت (ص) گاهی از اوقات روی حصیر می‌خوابید و جز همان حصیر چیز دیگری زیر انداز نداشت. در"خصال" از امام صادق (ع) از آباء گرامی‌اش از علی (ع) در حدیث اربعماه روایت شده که فرمود: بیداری آخر شب باعث تندرستی و خشنودی پروردگار و در معرض رحمت حق قرار گرفتن است، علاوه بر این که تمسک به شیوه پیغمبران است.
در "کافی" از محمدبن مروان روایت شده که: امام صادق (ع) فرمود: رسول خدا (ص) هنگامی که به بستر خواب می‌رفت "آیه الکرسی" را می‌خواند سپس می‌گفت: "به نام خدا، ایمان به خدا دارم و از طاغوت بیزارم، بارالها در خواب و بیداری مرا حفظ فرما." سید بن طاووس در "فلاح السائل" از امام هادی (ع) روایت می‌کند که آن حضرت فرمود: ما اهل بیت موقع خوابیدن چند چیز را رعایت می‌کنیم، طهارت داشتن، ۳۴ مرتبه الله اکبر، ۳۳ مرتبه سبحان‌الله، ۳۳ مرتبه الحمدالله و آیه "شهد الله انه لا اله الا هو..." (بقره/202) را تا آخر خواندن، پس هر کس به آنها عمل کند بهره خود را از شب گرفته است. در کتاب "التهذیب" از حضرت صادق (ع) روایت شده که فرمود: بر شما باد که نماز شب را ترک نکنید زیرا که سنت پیغمبران است.
سیره پیامبر (ص) در کار و تلاش
در سیره پیامبر اکرم (ص) فعالیت‌هاى اقتصادى افراد، ارزش بالایى دارد. آن حضرت کارگران و تولیدکنندگان در عرصه اقتصادى را چنان تشویق مىکند که شاید در طول تاریخ جوامع بشرى، برای هیچ گروهی چنین جایگاهى، قائل نشده‌اند. انس بن مالک مى‌گوید: هنگامى که پیامبر (ص) از جنگ تبوک برمىگشت، سعد انصارى ـ یکى از کارگران مدینه ـ به استقبال آن حضرت آمد. هنگامى که رسول خدا (ص) با او دست داد، لمس دست‌هاى زبر و خشن مرد انصارى، حضرت را تحت تأثیر قرار داد. براى همین، دست او را بوسیده و فرمود: این دستى است که آتش (جهنم) آن را لمس نخواهد کرد.» ( النهایه، ج 4، ص 202)
در سیره اقتصادى پیامبر اکرم (ص) باغدارى، زراعت و کشاورزى آن چنان از اهمیت برخوردار است که آن حضرت در مورد تضییع حقوق آنان، به دولت‌مردان اسلامى هشدار داده و ضمن دستور‌العملى، دهقانان را به زمامداران اسلامى کاملاً سفارش نموده و به حضرت على (ع) فرمودند: یا على! مبادا در حکومت تو به دهقانان و کشاورزان ستم شود.
ممنون خیلی خوب بود خیلی به دردم خورد